René Pennings       

Risico's nemen met gezond verstand

Hoe je het coronavirus écht kunt voorkomen

Op dit moment zijn tientallen internationale laboratoria bezig met het vinden van een remedie tegen het nieuwe coronavirus. Na een aanvankelijke ontkenning door  de Chinese autoriteiten en een van de grootste lockdowns in de geschiedenis resteert de vraag hoe dit virus voorkomen had kunnen worden. Tijd voor een ouderwetse audit trail. Eentje die echt gebeurd had kunnen zijn. En precies in 1000 woorden. 

In de derde week van december 2019, ergens in het zuiden van China, valt een jonge onvoorzichtige civetkat in een vleermuizengrot. Het beestje belandt op zijn poten en schrikt van het gekrijs boven hem. De vleermuizen worden abrupt uit hun winterslaap gehaald en staan hierdoor letterlijk stijf van de stress. 

Er zijn meer dan 1200 soorten vleermuizen. Ze hebben meer virussen onder de leden dan de meeste (zoog)dieren, waarschijnlijk omdat hun immuunsysteem door aangeboren afweer anders werkt. De cellen van vleermuizen produceren hoge niveaus interferon, afweereiwitten die de virusgroei remmen. Vleermuizen zorgen er zo voor dat virussen niet de overhand kunnen krijgen.

Zodra de vleermuis gestrest raakt, scheiden ze heel veel virusdeeltjes uit. Virussen waarvan we soms het bestaan nog niet kennen. Alle onderzoekers in de wereld beschikken bij lange na niet over een bloedbank van de vleermuissoorten. 

Terug naar de civetkat. Tijdens zijn vlucht uit de vleermuisgrot wordt hij meerdere keren gestoken door de gestreste, zojuist ontwaakte vleermuizen. Zijn pech houdt aan want na zijn ontsnapping wordt hij door een wildjager gevangengenomen. Een dag later wordt het dier samen met vijf andere lotgenoten in een kooi verkocht aan een wildhandelaar. 


Terwijl een Chinese man van middelbare leeftijd over de prijs onderhandelt, proest en niet de civetkat in de bamboekooi en steekt de andere vijf katten aan. Los van zijn verkoudheid voelt het beestje dat zijn laatste uur is aangeslagen. 

Het vlees van de civetkat geldt voor een Chinese minderheid zowel als een delicatesse als goed voor de gezondheid. Dat geldt ook voor wolvenjongen, vossen en krokodillen. Bekend is ook het hardnekkige bijgeloof in de gemalen hoorn van de neushoorn. Wie is eigenlijk die Chinese minderheid? Veruit de meeste Chinezen eten geen wildvlees en zijn er zelfs door SARS voor gewaarschuwd. De minderheid bestaat over het algemeen uit welvarende Chinezen van 40 jaar of ouder die de traditie en het bijgeloof instandhouden. Iemand zoals de fictieve Wi Len, een ambtenaar met een hoge administratieve functie in een afgelegen stad, ergens in het zuiden van China. 

Hij besluit voor het familiemaal een portie verse civetkat te kopen. Straks, tijdens het Chinese Nieuwjaar is het praktisch onbetaalbaar en nu valt het nog binnen zijn budget. Hij wil indruk maken op zijn neefje dat bij hem logeert. Zijn vader, Wi Lens oudere broer, heeft het gemaakt in Wuhan en is in de ogen van Len teveel verwesterd. 

Achter een plastic gordijn in een afgelegen hoek van de vismarkt slacht een jonge man in het bijzijn van Wi Len en enkele andere klanten de civetkat. De slacht is officieel verboden, maar de handhavers zijn bereid een oogje dicht te knijpen. De jongeman wikkelt een pond vlees in vetvrij papier en overhandigt het aan de trotse Wi Len. Wat niemand nog kan bevroeden is, dat de slachter, de handelaar en de wildjager immuun zijn tegen het nog onbekende virus van de zieke civetkat. Gemiddeld maakt ruim 40% van de handelaren antistoffen aan in hun bloed. En dat beschermt ze tegen het naderende onheil.

Later die avond vindt Wi Lens neefje, Tchang Li, de civetkat niet echt bijzonder smaken. De ogen van zijn oom schieten vuur, maar hij weet zich in te houden. ’s Nachts wordt de jongen ziek. Hij heeft koorts en krijgt het benauwd. De rest van de familie voelt zich eveneens niet lekker, maar is na enkele dagen weer op de been. Zo niet neef Tchang Li. Zijn oom geeft hem wat antibiotica mee en zet hem op de trein richting Wuhan.
Het is 31 december 2019. 

In Wuhan heerst dan een mysterieuze longziekte. De autoriteiten stellen dat er geen reden tot paniek is en dat de verspreiding is gestopt. De nationale overheid informeert het Chinese kantoor van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). 

Thuis in Wuhan steekt Tchang Li zijn moeder en jongere zusje aan. Zijn vader blijft gezond en besluit na enkele moedeloze dagen met zijn gezin naar het plaatselijke ziekenhuis te gaan. Twee dagen later, op 11 januari 2020, overlijdt zijn zoon. Er is nog geen 48 uur verstreken wanneer zijn vader knielt voor de behandelende arts en en in tranen uitbarst. Hij heeft geen geld meer voor de behandeling van zijn vrouw en dochter. Beide zijn weliswaar iets aan de betere hand, maar hij en zijn familie hebben al hun spaargeld van 40.000 besteed. Ze zijn simpelweg blut en kunnen niets meer lenen. 

De arts knielt naast de huilende man, legt zijn arm op zijn schouder en zegt dat hij verder niets kan doen. Een dag later sterft zijn vrouw. Op 14 januari 2020 besluit de Chinese regering dat medische zorg voor het coronavirus gratis wordt. De artsen verhogen de dosering voor de dochter. Tien dagen later wordt ze genezen verklaard. 

De nationale overheid besluit eind januari om Wuhan en een tiental andere steden voor onbepaalde tijd ‘op slot te zetten’. Hierdoor belanden vijftig miljoen mensen in een soort regionale quarantaine. In tien dagen wordt van de grond af een nieuw ziekenhuis met duizend bedden gebouwd, een tweede wordt enkele dagen later opgeleverd.







Van klokkenluider naar nationale (dode) held

Op 10 februari 2020 stuurt de WHO een internationaal team van deskundigen naar China om te helpen bij het onderzoek naar de epidemie van het nieuwe coronavirus. De WHO-baas heeft eind januari persoonlijk met de Chinese president Xi Jinping onderhandeld over toegang voor de delegatie. ‘Daarna heeft het nog bijna twee weken geduurd voordat China definitief groen licht gaf voor de samenstelling van het team,’ aldus het persbericht. 

De personages in dit verhaal zijn fictief. De gebeurtenissen niet. Voorkomen is beter dan genezen. Vraag jij, beste lezer, je nu eens af, hoe het coronavirus voorkomen had kunnen worden. 

René Pennings
Februari 2020 

Literatuurlijst

·        www.noorderlicht.nl over sars

·        nrc, 7 februari, ‘Bitterheid groeit over de Chinese aanpak van het coronavirus’

·        nrc, 7 februari, ‘Het spoor van corona leidt naar een gestreste vleermuis’

·        nrc, 4 februari, ‘In China moeten civetkat en slangengal van het menu’